Λαϊκισμός και εξουσία - Η ελπίδα, ο θυμός και η αμείλικτη πραγματικότητα ...

Ο λαϊκισμός, δηλαδή η κολακεία των πολιτών εκ μέρους των πολιτικών με στόχο την κατάληψη της εξουσίας, είναι ένα στοιχείο του πολιτικού φαινομένου.  Είναι απλώς μέσο και σε καμία περίπτωση δεν είναι η ουσία της πολιτικής, από την εποχή που το αριστοτελικό «ευ ζην» ορίστηκε ως στόχος της.  Όμως στις μέρες μας, φαίνεται ότι ο λαϊκισμός που αναπτύσσουν διάφοροι «πολιτικοί» έχει αναχθεί σε σημείο αναφοράς.

Εκείνο που συσκοτίζει είναι ότι ο λαϊκισμός έχει βαφτιστεί πολιτική και εισπράττεται ως τέτοια από τους πολίτες.  Εκείνο που ανησυχεί είναι ότι βλάπτεται το ίδιο το πολιτικό σύστημα και, εν τέλει, η ίδια τη χώρα.  Εκείνο που απελπίζει είναι ότι πολλοί, μοιραίοι, άβουλοι και βολεμένοι αντάμα, πείθονται από «τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα».

Πολιτική, όμως, δεν είναι η κολακεία και η τέρψη των πολιτών.  Είναι οι διεργασίες και οι αποφάσεις για τη διανομή ή την αναδιανομή αξιών.  Ως αξίες νοούνται τα ιεραρχημένα σημεία αναφοράς εκάστου πολίτη που προκύπτουν από τη σύνθεση ιδεολογίας και συμφερόντων, με βάση την άποψή του ως προς το γενικό, το επί μέρους, αλλά και το αυστηρά ατομικό του συμφέρον.

Η διανομή ή αναδιανομή αξιών είναι ο κύριος λόγος για τον οποίο οι πολίτες μάχονται στην αρένα τής πολιτικής.  Ποτέ η ιδεολογία δεν είναι άμοιρη συμφερόντων και ποτέ τα συμφέροντα δεν είναι άμοιρα ιδεολογίας.  Εκείνο που διαφέρει στον καθένα είναι το ποσοστό εκάστου συνθετικού στο μείγμα, χωρίς τούτο να σημαίνει ότι περισσότερη ιδεολογία ή συμφέρον σημαίνει απαραιτήτως περισσότερη αρετή, καλύτερες αποφάσεις ή αποτελεσματικότερη πολιτική: ανείπωτα εγκλήματα ή τεράστια λάθη έχουν γίνει στο όνομα της ιδεολογίας ή των συμφερόντων.

Συνεπώς, έχοντας παραγκωνίσει τη γενικότερη ηθικοπλαστική φλυαρία που θολώνει την κρίση μας, σκόπιμο είναι, όταν θέλουμε να ερμηνεύσουμε τη συμπεριφορά των πολιτικών (αλλά και των πολιτών), να μην ξεχνάμε ποτέ τη δίψα για εξουσία. Ότι, δηλαδή, η εξουσία είναι για κάποιους το κυρίαρχο μέσο για την επίτευξη στόχων – την ικανοποίηση, δηλαδή, ιδεολογίας και συμφερόντων – και για κάποιους άλλους αυτοσκοπός.

Εκείνο που εναπόκειται στους πολίτες είναι, πρώτον, να αναλύουν και να ελέγχουν το εφικτό αυτών που λέγονται με βάση το κριτήριο της δίψας για εξουσία αυτών που τα προτείνουν.  Και, δεύτερον, να αποφασίζουν ορθολογικά και να ικανοποιούν τις δικές τους αξίες, το δικό τους δηλαδή μείγμα συμφερόντων και ιδεολογίας.  Αυτή η προσέγγιση – υλιστική, συμφεροντολογική, κυνική – έχει δύο πλεονεκτήματα, εφόσον υιοθετηθεί.  Είναι η μόνη που μπορεί να προστατεύσει τους πολίτες από τους λαϊκιστές.  Και είναι επίσης εκείνη που μπορεί να αποτρέψει τους πολίτες από το να λαμβάνουν αποφάσεις υπό την επιρροή των χειρότερων συμβούλων, καταγεγραμμένων εδώ και δυόμισι χιλιάδες χρόνια από τον Θουκυδίδη: την «απερίσκεπτη» ελπίδα (Δ.108), τη βιασύνη και την οργή (Γ.42).

Αλήθεια, με πόση ελπίδα, με πόσο θυμό και με πόση βιασύνη ανταποκρίθηκαν οι πολίτες στα κελεύσματα τού λαϊκισμού των εκλογών τού 2009 και του 2012; Και πόσες αλήθειες και συμφέροντα πολιτών θυσιάστηκαν και θυσιάζονται σε αυτό το κυνήγι τής εξουσίας;

* Ο Ηλίας Κουσκουβέλης είναι Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και πρώην Πρύτανης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας

 

Aixmi.gr

------------

2. Η ελπίδα, ο θυμός και η αμείλικτη πραγματικότητα

   

kouskouvelis.gr
Κανόνας ενός επιτυχούς μηνύματος πολιτικής προπαγάνδας είναι το γενικό του περιεχόμενο και η αδυναμία διάψευσής του. Έτσι, ένα μεγάλο ποσοστό ψηφοφόρων πίστεψε ό,τι ήθελε όταν άκουσε στις εκλογές τού 2009 το σύνθημα «λεφτά υπάρχουν»και έκλεισε τα αυτιά του στις προτάσεις για υιοθέτηση περιορισμένων μέτρων λιτότητας. Η ελπίδα ασφαλώς αποδείχθηκε ακαταμάχητη έναντι της όποιας νηφάλιας σκέψης για νοικοκύρεμα, επιβεβαιώνοντας τον Θουκυδίδη, ότι «οι άνθρωποι συνηθίζουν, εκείνο που επιθυμούν να το εμπιστεύονται στην απερίσκεπτη ελπίδα και κείνο που δε θέλουν να το αποδιώχνουν» (Δ.108).

Δυστυχώς, η ελπίδα αποδείχθηκε και φρούδα και απερίσκεπτη. Η Ελλάδα οδηγήθηκε στη μεγαλύτερη εν καιρώ ειρήνης οικονομική κρίση που γνώρισε ποτέ. Η κρίση – πέραν της δυσχερούς διεθνούς συγκυρίας – έχει εσωτερικό υπόβαθρο, καθώς το δημοσιονομικό έλλειμμα δημιουργήθηκε από τη μακρόχρονη, αλόγιστη διαχείριση και σπατάλη του δημοσίου χρήματος και την εγκατάλειψη μεγάλων τμημάτων τού παραγωγικού ιστού τής χώρας. Το έλλειμμα συνδυάστηκε αρχικά με τον πολιτικό οπορτουνισμό και το λαϊκισμό των εκλογών του 2009. Ακολούθησαν η πολιτική ατολμία και οι λανθασμένοι χειρισμοί, ιδιαίτερα σε ότι αφορά το δανεισμό της χώρας από τις αγορές το φθινόπωρο του 2009 και την άνοιξη του 2010. Στη συνέχεια, διατυμπανίστηκε διεθνώς ότι η χώρα βρίσκεται στα πρόθυρα της κατάρρευσης, είναι εξ ολοκλήρου διεφθαρμένη και βυθίζεται σαν τον Τιτανικό. Τα επιτόκια δανεισμού εκτινάχθηκαν, οι αγορές έκλεισαν και, περιέργως, η λύση αναζητήθηκε πρώτα μέσω του ΔΝΤ και στη συνέχεια μέσω της ΕΕ.

Έτσι ένα δημοσιονομικό έλλειμμα εξελίχθηκε σε κρίση δανεισμού, σε κρίση χρέους και, τελικώς, σε κρίση κοινωνική και πολιτική. Η οικονομία περιέπεσε σε ύφεση, η χώρα δεσμεύτηκε μέσω των μνημονίων και το πολιτικό σύστημα διερράγη. Η ανεργία εκτινάχθηκε σε πρωτόγνωρα ύψη (τον Φεβρουάριο 2012 ξεπέρασε επισήμως το εκατομμύριο), μισθοί και συντάξεις περικόπηκαν. Το «λεφτά υπάρχουν» μετατράπηκε σε εφιάλτη και γέννησε το θυμό και τον άκρατο λαϊκισμό.

Σε αυτήν τη συγκυρία ήρθαν οι πρόσφατες εκλογές. Τώρα οι πολίτες ψήφισαν με θυμό, για να τιμωρήσουν, χωρίς όμως να ξεχνούν και την ελπίδα είτε μίας γρήγορης και περήφανης εξόδου από την κρίση είτε της διατήρησης των κεκτημένων. Η λαϊκή ετυμηγορία έβγαλε ένα αποτέλεσμα με το οποίο ενισχύονται τα άκρα, οξύνεται το κλίμα, διαχωρίζονται «μνημονιακοί» από «αντιμνημονιακούς», και δεν μπορεί να σχηματισθεί κυβέρνηση. Ταυτοχρόνως δε, στέλνει ένα ανεφάρμοστο και αντιφατικό μήνυμα: και να καταγγελθεί η δανειακή σύμβαση και η χώρα να παραμείνει στο Ευρώ.

Και μετά από αυτά, τί; Πρέπει να συνειδητοποιηθεί από όλους ότι η χώρα βρίσκεται σε ελεγχόμενη πτώχευση και δεν μπορεί να παραμείνει στο Ευρώ αν καταγγελθεί η δανειακή σύμβαση. Πρέπει να διασφαλιστούν χρήματα για να πληρώνονται μισθοί και συντάξεις, ώστε να λειτουργεί το κράτος και να αποφύγει, σε πρώτη φάση, η οικονομία την κατάρρευση. Πρέπει το πολιτικό σύστημα να κάνει τις απαραίτητες αλλαγές, ώστε να κερδίσει ξανά την εμπιστοσύνη των πολιτών. Και πρέπει ακόμη να συγκεκριμενοποιηθούν, να εξαγγελθούν και, κυρίως, να εφαρμοστούν το συντομότερο δυνατό τα μέτρα ανάπτυξης, ώστε να ανακοπούν η ύφεση και η ανεργία. Το σημαντικότερο όλων όμως είναι ότι κανείς δεν πρέπει να ξεχνάει ότι οι πλέον του ενός εκατομμυρίου άνεργοι δεν είναι ένας απλός αριθμός, αλλά είναι πάρα πολλοί άνθρωποι πολύ κοντά σε εμάς.

Η πραγματικότητα είναι συγκεκριμένη και αμείλικτη. Αυτήν, πέρα από ελπίδες και θυμούς, πρέπει να αντιμετωπίσουμε με αποφασιστικότητα, ρεαλισμό, νηφαλιότητα, αλλά και αλληλεγγύη.

Δημοσιεύτηκε στον Φιλελεύθερο την Κυριακή 13 Μαΐου
kouskouvelis.gr

------------------------------

ΣΧΕΤΙΚΑ:

• Ἀνδρεία Μηλίων και η Λογική της Υποταγής
• ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ (Α΄ Μέρος) : ΚΡΑΤΟΣ ΟΛΩΝ ή ΚΡΑΤΟΣ ΛΙΓΩΝ;
• Το Κράτος Λάφυρο