Ο Κάρολος θέλει να δώσει τα Γλυπτά

Αυστραλία: 9 Aug 2012

Της ΑΣΤΕΡΟΠΗΣ ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ (neoskosmos.com)

«Ο πρίγκιπας Κάρολος θα αποτελέσει πρόσωπο-κλειδί για τον επαναπατρισμό, ειδικά όταν φορέσει το στέμμα» λέει στο ΒΗmagazino ο Φινλανδός Μίκα Ρίσανεν, μέλος της φινλανδικής Επιτροπής για την Αποκατάσταση των Γλυπτών του Παρθενώνα που ιδρύθηκε το 2008. Το ΒΗmagazino επικοινώνησε με την κυρία Λόρα Σάλιβαν *, εκπρόσωπο Τύπου του Μπάκιγχαμ σε θέματα που αφορούν τη βασιλική οικογένεια, η οποία μας είπε ότι δεν σχολιάζει την παλαιότερη θέση του Καρόλου υπέρ της επιστροφής των Γλυπτών και ότι ο Πρίγκιπας της Ουαλλίας δεν θα ήθελε να κάνει κάποια δήλωση στο περιοδικό σήμερα.

Ο ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΑΡΟΛΟΣ

Τα φιλελληνικά συναισθήματα του Καρόλου είναι γνωστά, παίζει άλλωστε σημαντικό ρόλο σε αυτό η ελληνική καταγωγή του πατέρα του, Φίλιππου. Γονείς του Φίλιππου ήταν ο πρίγκιπας Ανδρέας της Ελλάδας και η πριγκίπισσα Αλίκη. Γεννήθηκε στο Μον Ρεπό στην Κέρκυρα – αγαπημένο καλοκαιρινό προορισμό του γιου του Καρόλου ως σήμερα. Ακολούθησε την οικογένειά του στην εξορία στο Παρίσι το 1923. Μετά τις σπουδές του στη Γερμανία κατετάγη στο Βρετανικό Βασιλικό Ναυτικό και, μέσω του θείου του, λόρδου Μαουντμπάτεν, γνώρισε την τότε διάδοχο πριγκίπισσα Ελισάβετ, με την οποία είναι μακρινός συγγενής. Εν όψει της ανακοίνωσης των αρραβώνων εγκατέλειψε τους ελληνικούς και δανέζικους βασιλικούς τίτλους και από χριστιανός ορθόδοξος προσχώρησε στην Αγγλικανική Εκκλησία. Πήρε τον τίτλο του δούκα του Εδιμβούργου – το οικόσημό του έχει και την ελληνική σημαία, και ο ίδιος έχει βασικές γνώσεις στην ελληνική γλώσσα. Οι δεσμοί με την Ελλάδα δεν σταματούν εκεί: ο τέως βασιλιάς της Ελλάδας Κωνσταντίνος είναι ο νονός του πρίγκιπα Γουίλιαμ.

Ο πρίγκιπας Κάρολος έχει εκφράσει την αδυναμία του στο Αγιον Ορος από καιρό, είναι κοινό μυστικό πως επισκέπτεται το Βατοπαίδι – τον έχουν δει να κάνει τον σταυρό του και με τον ορθόδοξο τρόπο σε ένδειξη σεβασμού στον συγκεκριμένο τόπο.

Στα τέλη της δεκαετίας του ’90 ο Κάρολος είχε αρκετές ευκαιρίες να τοποθετηθεί για το ζήτημα των Γλυπτών. Κατά τη διάρκεια επίσκεψής του στη χώρα μας το 1998 είχε δεχτεί στενό μαρκάρισμα από τον τότε δήμαρχο Αθηναίων Δημήτρη Αβραμόπουλο, ο οποίος, με φόντο την Ακρόπολη, τόνισε πόσο η ενθρόνισή του θα άνοιγε τον δρόμο για τον πολυπόθητο επαναπατρισμό. Ο Κάρολος τότε είχε αποφύγει να σχολιάσει.

Εξίσου ενθουσιώδης ήταν κατά τη διάρκεια εκείνης της επίσκεψης και ο τότε υπουργός Πολιτισμού Ευάγγελος Βενιζέλος, ο οποίος τόνισε στον πρίγκιπα της Ουαλλίας τη σπουδαιότητα της επιστροφής των Γλυπτών και λίγες ημέρες μετά απάντησε στην επίθεση του βρετανικού Τύπου, που του καταλόγιζε ότι δεν έπρεπε να κάνει κάτι τέτοιο: «Θέλησα να υπογραμμίσω στον επίτιμο προσκεκλημένο μας το αυταπόδεικτο, ότι αυτό το αριστουργηματικό μνημείο είναι ακρωτηριασμένο και το θέμα παραμένει ανοιχτό. Ο πρίγκιπας Κάρολος έδειξε την ευαισθησία του στο συγκεκριμένο θέμα επιλέγοντας να επισκεφθεί την Ακρόπολη και αυτό μού είναι αρκετό. Δεν θα υπήρχε πιο ευγενής χειρονομία από την πλευρά της Βρετανίας από το να μας επιστρέψουν τα Γλυπτά με το πέρασμά μας στη νέα χιλιετία».

Η ΧΑΜΕΝΗ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΤΟΥ 2004

Και στην εκπνοή της περασμένης χιλιετίας, το 1999, όπως αποκάλυψαν οι «Times» του Λονδίνου: «Ο πρίγκιπας της Ουαλλίας είπε σε εξέχοντα μέλη της ελληνικής κοινότητας του Λονδίνου, κατά τη διάρκεια πολυάριθμων ιδιωτικών συναντήσεων που είχε, ότι τα Ελγίνεια πρέπει να επιστραφούν στην Ελλάδα εν όψει των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004. Στο Βρετανικό Μουσείο μπορούν να τοποθετηθούν ρέπλικες και κανένας δεν θα μπορεί να καταλάβει τη διαφορά».

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες της Αθήνας έγιναν το 2004, αλλά τα αετώματα, τη ζωφόρο, τις μετόπες όπως και τις Καρυάτιδες τις είδαμε επανενωμένες μόνο μέσα από την τελετή έναρξης του Δημήτρη Παπαϊωάννου. Δύο χρόνια αργότερα ο Κάρολος τοποθετήθηκε δημοσίως και με περισσότερη τόλμη για άλλα ελληνικά έργα τέχνης που βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο και όχι αυτά του Παρθενώνα.  Εκείνη την εποχή, επιβεβαιώνοντας τις σχέσεις του με την ορθοδοξία, μίλησε για τις περίπου 100 εικόνες της Ορθόδοξης Ελληνικής Εκκλησίας που έχει στην κατοχή του το Βρετανικό Μουσείο, σχολιάζοντας αρνητικά ότι μόνο 16 εξ αυτών εκτίθενται, ενώ οι υπόλοιπες βρίσκονται στην αποθήκη. Πολλοί χαρακτήρισαν την αναφορά του στις εικόνες ως έναν Δούρειο Ιππο για να επανέλθει στο θέμα της επιστροφής των Γλυπτών.

Tο 2009, όταν είχε σκουπιστεί και η τελευταία σερπαντίνα από το ξέφρενο πάρτι του 2004, εγκαινιάστηκε το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης από τον τότε υπουργό Πολιτισμού Αντώνη Σαμαρά. Η φράση «οικονομική κρίση» είχε αρχίσει να προσδιορίζει την καθημερινότητά μας, ουδείς ωστόσο είχε ακόμη καταλάβει την ακριβή σημασία της.
Επιτροπές υπέρ της επανένωσης των Γλυπτών του Παρθενώνα ήρθαν τότε από κάθε γωνιά του πλανήτη, τονίζοντας ότι με την κοπή της κορδέλας κατέρρεε το χρόνιο επιχείρημα του Βρετανικού Μουσείου που σε απλά ελληνικά έλεγε: «Ακόμη και να σας τα επιστρέψουμε, δεν έχετε πού να τα βάλετε». Και ξαφνικά, όλες οι προσδοκίες στράφηκαν στους Ολυμπιακούς Αγώνες που θα διοργάνωνε το Λονδίνο το 2012 – ναι, σίγουρα αυτή θα ήταν μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να δείξει η βρετανική κυβέρνηση μεγαλείο και αποφασιστικότητα, αδειάζοντας το Βρετανικό Μουσείο από τα ελληνικά εκθέματα και γεμίζοντας το αντίστοιχο ελληνικό. Τι πήγε λάθος, λοιπόν; Γιατί χάθηκε και αυτή η ευκαιρία επαναπατρισμού; Μήπως τελικά τα ξεσπιτωμένα Γλυπτά, τα οποία έκλεψε  ο λόρδος Ελγιν το 1806, έχουν χάσει για πάντα τον δρόμο της επιστροφής; 

«ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΣ, ΕΙΝΑΙ ΛΟΓΙΚΗ» 

«Μια φωνή σαν της Μελίνας δεν υπάρχει σήμερα, αλλά πολλοί υποστηρίζουν με νηφαλιότητα την επανένωση. Το ότι κάποιοι μας κατηγορούν για άκρατο εθνικισμό μόνο και μόνο επειδή θέλουμε τα Γλυπτά μας πίσω είναι τελείως λάθος. Αυτό που μας αφορά είναι η ακεραιότητα του μνημείου. Είναι ένα μνημείο που τεμαχίστηκε» τονίζει ο πρόεδρος του Μουσείου της Ακρόπολης Δημήτρης Παντερμαλής. Οπως μας είπε, τις τελευταίες εβδομάδες παρατηρείται αύξηση των επισκεπτών, οι οποίοι πλέον ανέρχονται στις 3.000-4.000 την ημέρα, ενώ ο ετήσιος απολογισμός θα κινηθεί στα περυσινά επίπεδα (1.150.000). Στο επιχείρημα των Βρετανών ότι το δικό τους μουσείο είναι πιο «δημοκρατικό» επειδή έχει ελεύθερη είσοδο, αντιτείνει ότι το Λονδίνο είναι ωστόσο πανάκριβο ως πόλη.

Μέσα από δράσεις που θα εγκαινιαστούν από το φθινόπωρο, όπως η τρισδιάστατη σάρωση των ξενιτεμένων γλυπτών, παραμένει αισιόδοξος για τον επαναπατρισμό τους: «Οικοδομείται ένας τρόπος όχι τόσο κραυγαλέος, αλλά με μικρά και σταθερά βήματα. Τον περασμένο Ιούνιο, με φόντο τις πυρετώδεις προετοιμασίες για τους Ολυμπιακούς Αγώνες, πραγματοποιήθηκε στο Λονδίνο ένα πολύ ενδιαφέρον ντιμπέιτ που διοργανώθηκε από τη βρετανική εταιρεία Intelligence Squared και μεταδόθηκε απευθείας στο Μουσείο Ακρόπολης. Η πλειονότητα στο ντιμπέιτ ψήφισε υπέρ της επιστροφής. Δεν πρέπει να μας τρομάζει ότι κάποιοι είναι φανατικά κατά».

Υπό τον τίτλο «Επιστρέψτε τα: Τα Γλυπτά του Παρθενώνα πρέπει να επιστραφούν στην Ελλάδα», το συγκεκριμένο ντιμπέιτ άφησε τους αριθμούς να μιλήσουν από μόνοι τους. Χαρακτηριστικό είναι ότι ενώ πριν από την έναρξή του οι συμμετέχοντες είχαν ταχθεί με μικρό προβάδισμα κατά της επιστροφής (202 κατά έναντι 196 που δήλωναν υπέρ), η τελική ψηφοφορία ανέδειξε θριαμβευτή τον επαναπατρισμό και μάλιστα με μεγάλη διαφορά: 384 υπέρ, 184 κατά. Οι αναποφάσιστοι, που ήταν αρχικά 158, έπεσαν τελικά σε διψήφιο νούμερο: 24.

Ο πιο ένθερμος υποστηρικτής της επανένωσης των Γλυπτών του Παρθενώνα ήταν ο ηθοποιός Στίβεν Φράι, ο οποίος κατάφερε να κατατροπώσει με το φλεγματικό χιούμορ του αλλά και με τα καλοζυγισμένα επιχειρήματά του όσους διατείνονταν ότι τα λάφυρα του Ελγιν ήρθαν τον 19ο αιώνα για να μείνουν για πάντα στο Λονδίνο. Σε επικοινωνία που είχαμε μαζί του, τόνισε: «Οσο μεγάλο και αν είναι το οικονομικό χρέος των Ελλήνων στην Ευρωπαϊκή Ενωση, δεν θα μπορέσουμε ποτέ να τους ξεπληρώσουμε για όλα όσα μας χάρισε η Ελλάδα με τον πολιτισμό της. Το Βρετανικό Μουσείο οφείλει να δείξει αξιοπρέπεια και μεγαλοψυχία και να επιστρέψει στην Ελλάδα τα πολύτιμα υπάρχοντά της».
Το δυσαναπλήρωτο κενό θα μπορούσε να καλύψει μια μουσειακή δράση, «The Parthenon experience», όπως την ονόμασε: «Οι μελλοντικοί επισκέπτες θα μπορούν να παρακολουθούν ένα φιλμ για το πόσο όμορφα φύλαξε το Βρετανικό Μουσείο επί 200 χρόνια τα ελληνικά υπάρχοντα και στη συνέχεια τα επέστρεψε στο αληθινό τους σπίτι». Σε όσους υποστήριξαν ότι η μεταβίβαση των Γλυπτών έγινε νόμιμα, με τη σύμφωνη γνώμη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ο Φράι απάντησε και εξακολουθεί να απαντά ότι «Η Ελλάδα βρισκόταν υπό τουρκική κατοχή τότε και δεν είχε περιθώρια αντίδρασης. Είναι σαν να πουλάω ό,τι βρήκα στο σπίτι των γειτόνων μου, ενώ τους έχω δέσει χειροπόδαρα και τους έχω φιμώσει».

ΤΑ ΓΛΥΠΤΑ ΚΑΙ Η ΧΡΥΣΗ ΑΥΓΗ

Σκληροπυρηνικά αντίθετος με τις απόψεις του Φράι, ο βουλευτής των Εργατικών Τρίστραμ Χαντ χαρακτήρισε «προδοσία» τον επαναπατρισμό, είπε ότι ο ίδιος θα ήταν εθνικά υπερήφανος αν έβλεπε κεραμικά βάζα που κατασκευάζονται στην κωμόπολη από όπου κατάγεται να φιγουράρουν σε μουσείο του εξωτερικού και αμέσως μετά έριξε ένα γερό χτύπημα κάτω από τη μέση: «Οι Ελληνες διεκδικούν τα Γλυπτά επειδή είναι ελληνικά. Στην πραγματικότητα, όμως, δεν είναι ελληνικά, αλλά παγκόσμια. Η επικίνδυνη άνοδος της Χρυσής Αυγής στην Ελλάδα θα μπορούσε να πυροδοτηθεί ακόμη περισσότερο αν τα Γλυπτά επέστρεφαν». Και ενώ ο Χαντ ουσιαστικά έλεγε ότι είναι προτιμότερο τα έργα τέχνης να παραμείνουν στο Λονδίνο για το καλό μας, ο καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Notre Dame Φελίπε Φερνάντεζ Αρμέστο έριχνε με τη σειρά του κι άλλο λάδι στη φωτιά, δηλώνοντας ότι «η αρχαία Ελλάδα δεν έχει καμία σχέση με τη σύγχρονη, επομένως οι Ελληνες δεν έχουν δικαίωμα να διεκδικούν πίσω τα Γλυπτά».

Ολα τα παραπάνω δείχνουν ότι αυτή την περίοδο το άκουσμα της λέξης «Ελλάδα» δεν προκαλεί και κύματα ενθουσιασμού – η δημοτικότητα της χώρας παραείναι πεσμένη. Ο Μίκα Ρίσανεν, ο Φινλανδός που μας επιβεβαίωσε τον φιλελληνισμό του Καρόλου, μας επιβεβαίωσε και ότι η χώρα μας αυτή τη στιγμή δεν είναι ακριβώς η ψυχή του ευρωπαϊκού πάρτι: «Η οικονομική κρίση στην Ελλάδα αποτέλεσε καλή δικαιολογία για να παραμείνει αδιάλλακτο το Βρετανικό Μουσείο. Η κοινή γνώμη έγινε πολύ πιο ανθελληνική σε πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης τα τελευταία τρία χρόνια, γεγονός που δεν ευνόησε τις προσπάθειές μας». 

Ο ίδιος πίστευε με σθένος ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Λονδίνου θα ήταν η καλύτερη αφορμή για να ανοίξουν οι πύλες του Βρετανικού Μουσείου: «Το μεγαλύτερο εμπόδιο είναι τα νομικά κωλύματα που επικαλείται το μουσείο. Ισχυρίζεται ότι η μεταβίβαση από τον λόρδο Ελγιν σε αυτό το 1816 έγινε νόμιμα, συνεπώς τα Γλυπτά τού ανήκουν δικαιωματικά. Το γεγονός, όμως, ότι το μουσείο αγόρασε “νόμιμα” κλεμμένα έργα τέχνης δεν σημαίνει ότι είναι δικά του». Στην ουσία, οι Βρετανοί φοβούνται ότι αν γίνει η αρχή με τα ελληνικά έργα τέχνης, θα ανοίξει ο δρόμος και για όλα τα υπόλοιπα «που έχουν απαχθεί από τη Βρετανία στο πλαίσιο της ιμπεριαλιστικής πολιτικής της, με ορατό τον κίνδυνο στο τέλος το Μουσείο να μείνει άδειο. Θα πρέπει να βρούμε έναν τρόπο να χρυσώσουμε το χάπι στους Βρετανούς, να το δουν ως μια κίνηση που θα κάνει καλό στη δημόσια εικόνα τους και όχι σαν μια ήττα ύστερα από διαβουλεύσεις πολλών δεκαετιών. Ο υπάρχων νόμος απαγορεύει να δοθούν τα αποκτήματα του Βρετανικού Μουσείου, αλλά, όπως όλοι ξέρουμε, οι νόμοι αλλάζουν. Πριν από λίγα χρόνια βρέθηκε ένα παραθυράκι που επέτρεψε στο μουσείο να επιστρέψει στους νόμιμους κατόχους του έργα τέχνης που είχαν κλέψει ναζί από εβραίους».

ΠΟΤΕ ΘΑ ΕΠΙΣΤΡΑΦΟΥΝ ΤΑ ΓΛΥΠΤΑ;

Ο Μίκα Ρίσανεν έχει σπουδάσει Ιστορία, έχει μελετήσει λατινικά και αρχαία ελληνικά, έχει γράψει βιβλία για τους βανδαλισμούς αρχαιοτήτων, με την περίπτωση Ελγιν να κρατά πάντα τη μερίδα του λέοντος στις έρευνές του. Εκανε την πρώτη του βόλτα στην Ακρόπολη ως φοιτητής το 1999, την επομένη του μεγάλου σεισμού που συγκλόνισε την Αθήνα: «Τότε ένιωσα δέος συνειδητοποιώντας πως, ό,τι και αν συμβεί, ο Παρθενώνας θα στέκεται πάντα στο ύψος του». Πιστεύει ότι αφού χάθηκε η ευκαιρία του 2012, τα επόμενα χρόνια θα είναι ήσυχα και το θέμα θα επανέλθει με το που θα καταλαγιάσει η αναστάτωση από την οικονομική κρίση. Είναι σίγουρος ότι τα Γλυπτά θα επιστρέψουν κάποια μέρα, ίσως έπειτα από 10 ή 20 χρόνια. Και αν όχι για πάντα, θα βρεθεί μια μέση λύση που θα βοηθήσει και τις δύο πλευρές «να δείξουν το καλό τους πρόσωπο».

Ο Αυστραλός Ντέιβιντ Χιλ, πρόεδρος του Διεθνούς Οργανισμού για την Επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα και της αυστραλιανής Επιτροπής για την Επιστροφή τους, δηλώνει ότι ουδέποτε πίστευε ότι οι Αγώνες του 2012 θα δημιουργούσαν τις ιδανικές συνθήκες: «Η εμπειρία των προηγούμενων χρόνων μάς έχει διδάξει ότι ο κόσμος εστιάζει αποκλειστικά στην αδρεναλίνη των σπορ και είναι πολύ δύσκολο να του επιστήσεις την προσοχή και σε άλλα θέματα». Οσο για το ενδεχόμενο τρίμηνου δανεισμού που είχε κάποτε προτείνει το Βρετανικό Μουσείο στο αντίστοιχο της Ακρόπολης, «είναι ύψιστη προσβολή και καλώς δεν την αποδέχτηκαν. Είναι σαν να ζητάς από μια μητέρα να συμφιλιωθεί με την απαγωγή των παιδιών της».

«Θα με πείτε τρελή, εγώ όμως είμαι σίγουρη ότι τα Γλυπτά θα επιστρέψουν!» λέει με ενθουσιασμό η Μαρία Κούτσικου, υπεύθυνη καμπάνιας της οργάνωσης Marbles Reunited (marblesreunited.org.uk) που ιδρύθηκε το 2004 και εδρεύει στο Λονδίνο. Θεωρεί ότι τα επόμενα χρόνια το Ιnternet θα παίξει τεράστιο ρόλο και ήδη οι δραστήριοι λογαριασμοί που διατηρούν στο Facebook και στο Twitter στοχεύουν στο να ευαισθητοποιήσουν τις νέες γενιές μέσα από γκάλοπ, συχνές ενημερώσεις και άλλες δραστηριότητες, ώστε να παραμείνει το θέμα ζωντανό. «Είναι σημαντικό να διατηρηθεί η Αθήνα ως βασικός τουριστικός προορισμός, κόντρα στην έντονη καταστροφολογία. Στην Αγγλία υπάρχει πολύς κόσμος που διστάζει να έρθει στην Ελλάδα φοβούμενος ότι, αν χρεοκοπήσει η χώρα, θα κλείσουν τα αεροδρόμια και δεν θα μπορεί να φύγει. Πρέπει να καταλάβουν ότι, όχι, δεν σφαζόμαστε στους δρόμους για ένα κουτί γάλα ούτε κυκλοφορούμε ρακένδυτοι».

Και συμπληρώνει: «Οι μεγάλες αλλαγές επιτυγχάνονται με την πίστη του κοινού. Αν η Βρετανία νιώσει ξαφνικά ότι έχει αρνητικό προφίλ, τότε μόνο η κυβέρνηση θα κάνει κάτι για να φανεί σωστή στα μάτια των πολιτών της. Και η αλήθεια είναι ότι η κυβέρνηση έχει ελάχιστη δημοτικότητα σε σχέση με εκείνη του στέμματος. Το λαϊκό προσκύνημα στον γάμο του Γουίλιαμ και της Κέιτ το απέδειξε περίτρανα. Θα ήταν καταπληκτικό, λοιπόν, αν ο πρίγκιπας Κάρολος, ως από μηχανής Θεός, αναλάμβανε την επιστροφή των Γλυπτών». Ναι, όντως θα ήταν. Προς το παρόν, όμως, όλοι ασχολούνται με τα ρεκόρ των Ολυμπιακών Αγώνων και όχι με τα ξενιτεμένα αριστουργήματα των αρχαίων ημών προγόνων.

neoskosmos.com

9/8/12