Πολιτικός φορμαλισμός και οικονομική κρίση

Για άλλη μια φορά γινόμαστε θύματα της προσπάθειας των πολιτικών μας να εξέλθουν αλώβητοι από το πολιτικό κόστος.
Ο καθηγητής του London School of Economics Νίκος Μουζέλης, στο βιβλίο που εξέδωσε το 1978 με τίτλο Modern Greece: Facets of underdevelopment, αφιέρωσε το όγδοο κεφάλαιο για να περιγράψει τον πολιτικό και τον πολιτιστικό φορμαλισμό που παρατηρούνται διαχρονικά στη νεότερη Ελλάδα και αποτελούν, σύμφωνα με την επιστημονική ανάλυση που έκανε, όψεις πολιτικής και πολιτιστικής υπανάπτυξης.
Συγκεκριμένα, αναφέρει ότι στη νεότερη Ελλάδα οι μεγάλες πολιτικές και πολιτιστικές συγκρούσεις και συζητήσεις δεν διεξάγονται πάνω στην ουσία του προβλήματος, αλλά παίρνουν κατά κανόνα φορμαλιστικό ή νομικίστικο χαρακτήρα και μετατρέπονται είτε σε σχεδόν μεταφυσικές συζητήσεις περί ελευθερίας, δημοκρατίας, σοσιαλισμού κ.ά., για θέματα δηλαδή που δεν έχουν καμιά σχέση με τα ουσιαστικά καθημερινά προβλήματα ή τις εμπειρίες των πολιτών, είτε σε λεκτικές συγκρούσεις μεταξύ πολιτικών αντιπάλων σε καθαρά προσωπικό επίπεδο.
Ο στόχος και των δύο εκτροπών είναι να παρασύρουν την προσοχή των μαζών μακριά από τα καθημερινά και φλέγοντα προβλήματά τους που χρειάζονται επειγόντως λύση. Ο σκοπός είναι να μπορέσουν οι πολιτικοί να διατηρήσουν μ’ αυτό τον τρόπο το υπάρχον καθεστώς, ώστε να μη θιγούν τα συμφέροντά τους.
Το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αυτού του είδους του πολιτικού φορμαλισμού είναι, κατά την άποψή του, ο περίφημος διχασμός, το σχίσμα δηλαδή μεταξύ βενιζελικών και αντιβενιζελικών γύρω από το ζήτημα της μοναρχίας μετά το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Μέσω αυτής της διαμάχης τα πολιτικά κόμματα της Ελλάδας κατόρθωσαν, σε μια εποχή που σ’ όλες τις άλλες βαλκανικές χώρες ισχυρά αγροτικά κινήματα και αγροτικά κόμματα κινήθηκαν μαχητικά για να προαγάγουν τα συμφέροντα των αγροτών, να αποπροσανατολίσουν τους Έλληνες αγρότες σε μια πολιτική σύγκρουση που πολύ λίγη σχέση είχε με τα δικά τους συμφέροντα. Αποτέλεσμα ήταν να διατηρηθεί η άθλια κατάσταση των Ελλήνων αγροτών για πολλά χρόνια αργότερα, ενώ στις βαλκανικές χώρες έγιναν αγροτικές μεταρρυθμίσεις.
Η Κύπρος έχει να επιδείξει, στη διάρκεια της ιστορίας της ως ανεξάρτητης χώρας, ανάλογο πολιτικό φορμαλισμό. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο διχασμός των Ελληνοκυπρίων αμέσως μετά την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας σε μακαριακούς και γριβικούς και ο αποπροσανατολισμός τους από τη νέα σκληρή πραγματικότητα και τα τεράστια προβλήματα που είχε να αντιμετωπίσει το νεοσύστατο κράτος τους.
Σε μια εποχή που έπρεπε να χαραχθεί μια μελετημένη μακροπρόθεσμη εξωτερική πολιτική που θα διασφάλιζε την επιβίωση του ελληνοκυπριακού στοιχείου μέσα από τις συμπληγάδες των δεσμεύσεων των Συμφωνιών Ζυρίχης - Λονδίνου, που θα έπρεπε να μπουν οι βάσεις για μετάβαση από την οικονομία της αποικίας στην οικονομία του ανεξάρτητου κράτους και που θα έπρεπε να αποφασισθεί η γενικότερη στάση έναντι του σύνοικου στοιχείου και της Τουρκίας, οι πολιτικοί και οι πολίτες έριζαν αν ο πραγματικός αρχηγός του αγώνα ήταν ο Μακάριος ή ο Διγενής και αν έπρεπε να είχαν υπογραφεί οι Συμφωνίες.
Το αποτέλεσμα ήταν ότι, τρία χρόνια μετά την ανεξαρτησία, η κυβέρνηση βρέθηκε εντελώς απροετοίμαστη στην ανάγκη να αντιμετωπίσει μια σειρά από ενδοκοινοτικές περιπέτειες, στις οποίες για μεγάλο χρονικό διάστημα αντιδρούσε παρορμητικά και ασυντόνιστα με αποσπασματικές ενέργειες που αλληλοσυγκρούονταν και αλληλοαναιρούνταν.
Έτσι φτάσαμε στο σημερινό παράδειγμα πολιτικού φορμαλισμού, τη σύγκρουση δηλαδή για έξι τώρα μήνες μεταξύ των πολιτικών παρατάξεων για το αν η άθλια οικονομική κατάσταση στην οποία βρίσκεται σήμερα η Κύπρος είναι αποτέλεσμα της κακής δημοσιονομικής κατάστασης στην οποία μας οδήγησε η κυβέρνηση με την έλλειψη δημοσιονομικής πειθαρχίας, τις μη παραγωγικές δαπάνες και τη στρατιά των δημόσιων υπαλλήλων, όπως υποστηρίζει η αντιπολίτευση, ή της ελλιπούς εποπτείας των τραπεζών από τον Διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας, όπως επιμένει η κυβέρνηση και το ΑΚΕΛ. Όπως είναι φανερό, η συζήτηση αυτή δεν έχει καμιά σχέση με ή νόημα γι΄ αυτούς που μένουν άνεργοι ή θα μείνουν απλήρωτοι ή θα χάσουν τις αποταμιεύσεις τους.
Γίνεται για να αποφύγουν οι πολιτικοί να μιλήσουν για την ταμπακέρα, για το πώς θα καλυφθούν τα δημόσια και τα τραπεζικά χρέη, για το ποιες δηλαδή τάξεις και ομάδες πολιτών θα κληθούν να πληρώσουν για τα εγκληματικά πολιτικά λάθη, γιατί αυτό θα έχει πολιτικό κόστος. Έτσι φτάσαμε στο απροχώρητο με κίνδυνο να γίνει στάση πληρωμών. Μέσα σ’ αυτή την παράλογη συζήτηση καλούνται όλοι σε αγώνα και συστράτευση εναντίον της Τρόικας και του Μνημονίου και γίνεται λόγος για μνημονιακούς και αντιμνημονιακούς.
Για άλλη μια φορά, ως γνήσιοι Έλληνες δεν συζητούμε για την ουσία των πραγμάτων, για τους τρόπους δηλαδή με τους οποίους θα εξυγιάνουμε τα δημοσιονομικά μας, αλλά ως νέοι δον Κιχώτες ετοιμαζόμαστε για αγώνα εναντίον της Τρόικας, των υπαλλήλων δηλαδή των δανειστών μας ή, μάλλον, εκείνων που παρακαλούμε να μας δανείσουν.
Για άλλη μια φορά γινόμαστε θύματα της προσπάθειας των πολιτικών μας να εξέλθουν αλώβητοι από το πολιτικό κόστος που πρέπει να πληρώσουν για τα μεγάλα λάθη και την ασύγγνωστη αμέλεια που έδειξαν όλα αυτά τα χρόνια, και να συνεχίσουν να απολαμβάνουν τα πολλαπλά προνόμιά τους αποφεύγοντας να μιλήσουν ειλικρινά για το πρόβλημα. Ο τρόπος είναι και πάλιν ο ίδιος· η δημιουργία μιας τεχνητής σύγκρουσης (μνημονιακών Vs αντιμνημονιακών, φιλεργατικών Vs αντεργατικών, φιλολαϊκών Vs αντιλαϊκών, φίλων Vs εχθρών των δημόσιων υπαλλήλων). Αυτήν τη φορά, ωστόσο, ελπίζεται πως ο λαός δεν θα πέσει στην παγίδα των πολιτικών.
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Κ. ΠΕΡΣΙΑΝΗΣ
Πρώην Αναπληρωτής Καθηγητής του Πανεπιστημίου Κύπρου
.sigmalive.com
1/11/12