Γιατί η Ιρλανδία μας έβαλε τα γυαλιά

Τον Οκτώβριο του 2012 το ΔΝΤ έκανε μια εντυπωσιακή ομολογία. Κάναμε λάθος, είπαν. Υποτιμήσαμε τις επιπτώσεις της λιτότητας στην οικονομία, με αποτέλεσμα να έχουμε μεγαλύτερη ύφεση από αυτήν που περιμέναμε. Σιγά την αποκάλυψη, θα πείτε. Ας μας είχαν ρωτήσει στην Ελλάδα να τους το είχαμε πει. Είναι όμως έτσι τα πράγματα ή μήπως εμείς τους... παρασύραμε;
Η αλήθεια είναι ότι κανείς δεν το πολυέψαξε. Την επόμενη μέρα σε ολόκληρο τον κόσμο τα σχόλια για τον «Διεθνή Νομισματικό Τρομοκράτη» ήταν καταιγιστικά. Τι καλύτερο για τα μέσα ενημέρωσης από τον ίδιο τον κατ' εξοχήν «κακό» να ομολογεί το έγκλημά του; Μοναδική εξαίρεση ένα μικρό σχόλιο στους «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς» όπου επισήμαιναν ότι το συμπέρασμα αυτό στηρίζεται ουσιαστικά σε δύο χώρες - ναι, η μία ήταν η Ελλάδα.
Και πάλι όμως δεν έδωσαν πολλή σημασία, τουλάχιστον στα μέσα ενημέρωσης.
Εξαίρεση ένας Ιρλανδός οικονομολόγος που διάβασε ότι θύμα της λανθασμένης πολιτικής του ΔΝΤ ήταν και η χώρα του. Πήρε τα στοιχεία του ΔΝΤ -στο πλαίσιο το σχετικό γράφημα- τα ανέλυσε και ανακάλυψε ότι οι υπολογισμοί της τρόικας είχαν πέσει έξω κατά 0,1% - στην πραγματικότητα, δηλαδή, ήταν εντυπωσιακά ακριβείς δεδομένου ότι τα οικονομικά δεν είναι μια φυσική επιστήμη.
Στο ίδιο γράφημα φαίνεται ότι εκεί που πραγματικά έχει πέσει έξω η τρόικα -σε ό,τι αφορά την ύφεση- είναι στην Ελλάδα. Δεδομένου ότι η φιλοσοφία των παρεμβάσεων ήταν η ίδια, έχει τεράστια σημασία να καταλάβουμε γιατί η συνταγή που αποδίδει άριστα στην Ιρλανδία και (λιγότερο) καλά στην Πορτογαλία αποδείχθηκε τόσο καταστροφική στην Ελλάδα.
Στο κλίμα του ανορθολογισμού που επικρατεί στον δημόσιο διάλογο ουδείς βέβαια ασχολήθηκε και επιστημονικά τεκμηριωμένη άποψη δεν υπάρχει. Μπορούμε, ωστόσο, να εντοπίσουμε μια σειρά από παράγοντες ελληνικής αποκλειστικότητας.
Πρώτον, κυβέρνηση περιορισμένης ευθύνης. Η οποία ανέλαβε μεν το τεράστιο πολιτικό κόστος του Μνημονίου, χωρίς ωστόσο να έχει δικό της σχέδιο, προχωρώντας σε περικοπές των πάντων, ακόμα και των επενδύσεων και κυρίως χωρίς να πιστεύει στις μεταρρυθμίσεις. Ετσι προσποιούνταν ότι συμφωνούσε, πολλοί υπουργοί ωστόσο υπονόμευαν τις αλλαγές, με αποτέλεσμα τεράστιες καθυστερήσεις και μείζον ζήτημα αξιοπιστίας της χώρας απέναντι στους Ευρωπαίους.
Δεύτερον, αντιπολίτευση ανύπαρκτης ευθύνης. Και αν από την Αριστερά δεν περιμέναμε κάτι διαφορετικό, η στάση του κ. Σαμαρά (μέχρι τις εκλογές του Ιουνίου) υποδαύλισε τις κοινωνικές συγκρούσεις και βοήθησε στο να δημιουργηθεί κλίμα πρωτοφανούς οξύτητας, ανασφάλειας και αμφιβολίας για την επιτυχία του Μνημονίου. Τα 80 δισεκατομμύρια των καταθέσεων που διέρρευσαν στο εξωτερικό εξηγούν σε σημαντικό βαθμό τη μεγαλύτερη ύφεση.
Τρίτον, Ευρώπη περιορισμένης ευθύνης. Οταν ανέκυψε το ζήτημα του ελληνικού χρέους, η Ευρώπη καθυστέρησε δραματικά να πάρει αποφάσεις και το έκανε λίγο λίγο, επιτείνοντας την αβεβαιότητα και κάνοντας αναγκαία όλο και πιο σκληρά μέτρα. Η Ιρλανδία και η Πορτογαλία που ακολούθησαν βρήκαν κατά κάποιο τρόπο τον δρόμο ανοικτό.
Τέταρτον, Σόιμπλε περιορισμένης ευθύνης. Ο Γερμανός υπουργός των Οικονομικών ως πρόσφατα πίστευε ότι η Ελλάδα δεν θα τα καταφέρει. Ετσι όχι μόνο συνέβαλε καθοριστικά στην επιβολή τιμωρητικής λιτότητας (έτσι ώστε να φύγουμε μόνοι μας), αλλά με δηλώσεις και διαρροές συντηρούσε την αβεβαιότητα για τη θέση της Ελλάδας στο ευρώ με καταστροφικές συνέπειες.
Πέμπτον, επιχειρηματίες (και αγορά) περιορισμένης ευθύνης, με αποτέλεσμα αντί για μείωση των τιμών να έχουμε αύξηση. Στην πραγματικότητα μόλις τώρα έχουμε πραγματική αποκλιμάκωση του πληθωρισμού. Ενδεικτικά την τριετία 2009-2011 στην Ιρλανδία οι τιμές μειώθηκαν κατά 3,5%, ενώ στην Ελλάδα αυξήθηκαν κατά 9%!
Εκτον, συνδικαλιστές περιορισμένης ευθύνης. Παρότι ο αριθμός των απεργιών δεν ήταν μεγάλος, η ένταση που επικράτησε και η οξύτητα των αντιδράσεων, κυρίως από τον δημόσιο τομέα και τις επαγγελματικές ομάδες που έθιγε η απελευθέρωση, είχαν παραλυτικές επιπτώσεις στη λειτουργία του κράτους και στην οικονομική ζωή της χώρας.
Ο κατάλογος των ελληνικών ιδιαιτεροτήτων θα μπορούσε να είναι πολύ μεγαλύτερος. Στο τελευταίο βιβλίο του ο κ. Κ. Σημίτης, ασκώντας κριτική στο Μνημόνιο, επισημαίνει ότι ο σχεδιασμός έγινε σαν να αφορούσε μια προηγμένη χώρα. Τα προβλήματα, ωστόσο, δεν οφείλονταν μόνο σε παρεκτροπές, αλλά είχαν βαθύτερες ρίζες σε ένα πελατειακό-συντεχνιακό σύστημα που απορρίπτει τον οικονομικό ορθολογισμό. Με αυτή την έννοια οι μεταρρυθμίσεις δεν ήταν θέμα τριετίας, ούτε ήταν ένα οικονομικό ζήτημα, αλλά βαθύτατα πολιτικό.
Ουσιαστικά λέει, δηλαδή, ότι σαν χώρα δεν ήμασταν έτοιμοι για το ευρώ. Μόνο που κανείς δεν το είπε στους πολίτες. Και είδαμε την Ευρωζώνη σαν μια μεγάλη ευκαιρία, ενώ στην πραγματικότητα ήταν μια τεράστια και πολύ δύσκολη πρόκληση!

ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΚΑΨΗΣ
.ethnos gr 
  30/12/12