ΤΟ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΤΟ ΘΕΑΘΗΝΑΙ... «Φύσις κρύπτεσθαι φιλεί» Ηράκλειτος

 Γράφει ο Άγγελος Ζαγοριανός

Πριν πολλά χρόνια, όταν ήμουν ακόμη μαθητής, ρώτησα τον φιλόλογο της τάξης, τι σημαίνει η λέξη «θεαθήναι». Η απάντηση ήταν, ότι συνήθως χαρακτηρίζουμε έτσι, κάτι που γίνεται για «τα μάτια του κόσμου», αυτό που έχει σχέση με την εικόνα και τη σκοπιμότητα κι όχι με την ουσία.

Αργότερα παρατηρούσα, ότι συχνά αυτό που βλέπουμε μας ξεγελάει. Στη φύση, στους ανθρώπους και στις καταστάσεις, τα φαινόμενα πολλάκις απατούν. Ψάχνοντας κάθε φορά την αλήθεια, κατάλαβα, ότι η πραγματικότητα και η εικόνα συνήθως διαφέρουν. Η πραγματικότητα έχει σχέση με την ουσία, το βαθύτερο και πρωταρχικό χαρακτηριστικό, που καθορίζει τη φύση κάθε πράγματος. Αυτό ακριβώς μπορούμε να πούμε ότι προσδιορίζει το «είναι», χωρίς αυτό, το πράγμα θα ήταν κάτι άλλο.

Σήμερα ζούμε πλέον την εποχή της κυβερνοκουλτούρας, μικροί και μεγάλοι ασχολούνται επισταμένα με το διαδίκτυο, παίζοντας κατά περίπτωση το ρόλο του έξυπνου, του παντογνώστη, του μοντέρνου, του προβοκάτορα, του επαναστάτη ή του τρομοκράτη. Στο χάος του παγκόσμιου ιστού όλοι επικαλούνται ελευθερία έκφρασης, ταχύτητα, αυτονομία και διάχυση της γνώσης. Οι υπολογιστές από μέσον γίνονται σκοπός, αλλοιώνοντας την ουσία της γνώσης μέσα από καταιγισμό εικόνων και αστάθμητων πληροφοριών. Η ραγδαία εξέλιξη της διαδικτυακής ενημέρωσης άλλαξε τη δομή της αντίληψης.

Η εικονική πραγματικότητα μας παραπέμπει άμεσα στο «θεαθήναι». Η γρήγορη εναλλαγή των εικόνων, εκτός από το ότι κουρεύει τον προσωπικό μας χρόνο, δεν επιτρέπει το άγγιγμα της ουσίας των πραγμάτων, η λειτουργία της εμβάθυνσης σιγά-σιγά λιγοστεύει. Πριν καλά-καλά προλάβουμε να δούμε τι υπάρχει κάτω από την επιφάνια, βομβαρδιζόμαστε με νέες εικόνες, οι οποίες διασπούν τη προσοχή μας και γεννούν ταχύτητες που δεν ταιριάζουν με τη φύση του ανθρώπου. Με το κυνήγι της εικονικής πραγματικότητας χάνουμε την επαφή με την πραγματικότητα.

Ταυτόχρονα ο λόγος πολλών διανοουμένων και σχεδόν όλων των πολιτικών χαρακτηρίζεται από αμετροέπεια, απολυτότητα, μονοτονία και πλήξη. Η γλώσσα της επικοινωνίας δε σέβεται ποιά την ουσία και έτσι βασιλεύει η σύγχυση σε βάρος της συνεννόησης. Μια περιφερόμενη αντίφαση συνοδεύει διαρκώς την πολιτική.

Ο πολιτισμός της καθημερινότητας, της όσμωσης, της αλληλεγγύης και της ανθρώπινης επαφής πάσχει. Παλιότερα σαφώς η ανθρώπινη επαφή ήταν αμεσότερη και περισσότερη, η συνεννόηση καλύτερη, τα πράγματα ήταν ηπιότερα, ενώ σήμερα κυριαρχεί η υπερβολική ταχύτητα, η οξύτητα και ο εγωισμός. Η εξατομίκευση των πάντων οδήγησε τον άνθρωπο στην απάρνηση της κοινωνίας ως σύνολο.

Συχνά, όταν επικρατεί η αοριστία, η θρασύτητα και η χυδαιότητα, τότε η αλήθεια εξοβελίζεται. Η επανάληψη του ψέματος σιγά-σιγά δημιουργεί άλλες «αλήθειες», που δεν έχουν σχέση με την ουσία , αλλά με την εικόνα που πλάθεται στο μυαλό μας. Η εικόνα αυτή δεν είναι αποτέλεσμα μόνο των εικαστικών και νοητικών ερεθισμάτων, αλλά συνδυάζεται με το λόγο και τις διαδικασίες μέσα από τις οποίες σχηματίζονται οι εντυπώσεις (επανάληψη, ένταση, πειθώ, ψέμα, ανάγκες, συμπτώσεις, εμπειρίες, γνώση κ.λ.π.).

Τελικά οι αξίες που ενστερνηθήκαμε μέσω της σύγχρονης κουλτούρας, μας εμποδίζουν να ξεφύγουμε από την ρηχότητα, μας ωθούν να μένουμε στο «θεαθήναι», αδυνατούμε να προσδιορίσουμε τον ακριβή ορισμό των εννοιών, όπως μας παρότρυνε ο Σωκράτης. Tην αλήθεια δεν την αντιλαμβανόμαστε σαν εξίσωση πράγματος και διανοήματος, ούτε έχουμε μια διαλεκτική σχέση μαζί της, σχέση που μας επιτρέπει να δημιουργούμε, ανεβάζοντας πράγματα από την αφάνεια (λήθη) στην επιφάνεια (αλήθεια), ώστε να ανακαλύπτουμε βαθμιαία το «είναι», την ουσία των πραγμάτων. Είναι καιρός πλέον να αντιληφθούμε με σαφήνεια, ότι η εικονική πραγματικότητα δε μπορεί, δεν είναι δυνατόν, να αντικαταστήσει ποτέ την πραγματικότητα…

xronos.gr

1/2/13