Ζ-Π Φιτουσί: Το τρελοκομείο του καπιταλισμού. -«Το Θεώρημα του Φαναριού»

Όλα είναι παράλογα στον σημερινό κόσμο, γράφει ο γάλλος οικονομολόγος Ζαν-Πολ Φιτουσί στο τελευταίο του βιβλίο με τίτλο «Το Θεώρημα του Φαναριού - ή πώς να δοθεί τέλος στα κοινωνικά δεινά». Το αποκορύφωμα του παραλογισμού είναι η εκλογίκευση αυτών των γεγονότων, σημειώνει. Η Ευρώπη είναι κόρη της οικονομίας, αλλά είναι ένα ορφανό της πολιτικής, 

Ζούμε σε μια παράλογη εποχή, όπου η μεγαλύτερη φτώχεια συνυπάρχει με τον μεγαλύτερο πλούτο και κάθε χώρα αποτελεί ένα μικρό μοντέλο του πλανήτη, διαιρεμένη καθώς είναι σε διάφορα επίπεδα φτώχειας.

Ένα μέρος του πληθυσμού στις ανεπτυγμένες χώρες, μικρό ακόμη αλλά αυξανόμενο, βρίσκεται σε κίνδυνο. Η πρόσβασή του στην υγειονομική περίθαλψη είναι δύσκολη και εξαρτάται από τη φιλανθρωπία για να τραφεί, να ντυθεί και να κοιμηθεί. Ο αριθμός των φτωχών εργαζομένων εξακολουθεί να αυξάνεται: μένουν σε αυτοκίνητα ή καταλαμβάνουν άδεια κτίρια. Συμπέρασμα: τα κοινωνικά μας συστήματα δεν είναι πλέον σε θέση να εγγυηθούν την επιβίωση του συνόλου των πληθυσμών.
Το επίπεδο των ανισοτήτων και το επίπεδο της ανεργίας, ο αριθμός των θέσεων εργασίας που χάνεταιή των ανθρώπων που δεν μπορούν να βρουν δουλειά, κι από την άλλη πλευρά ο τεράστιος πλούτος που συσσωρεύεται, η πρόκληση ορισμένων αμοιβών, η γενικευμένη ανασφάλεια που κυριαρχεί στις πλούσιες χώρες.
Έχουμε άραγε γίνει πιο εγωιστές ή έχουμε εξοικειωθεί με τον κόσμο μας, πεισμένοι ότι δεν μπορούμε να τον αλλάξουμε; Ισχύουν ασφαλώς και τα δύο. Αν όμως σήμερα δεχόμαστε αυτό που χθες θεωρούσαμε απαράδεκτο, ένας βασικός λόγος είναι ότι μας επαναλαμβάνουν πως δεν υπάρχει άλλος δρόμος. 

Τρελοκομείο

• Το αποκορύφωμα του παραλογισμού είναι η εκλογίκευση αυτών των γεγονότων. Πού οφείλεται αυτό; Ίσως στο ότι αρνούμαστε να δούμε τι συμβαίνει πέρα από τους τόπους που φωτίζουν οι προβολείς της εξουσίας. Όλοι γνωρίζουν τον μύθο του τύπου που αναζητούσε τα κλειδιά του κάτω από το φανάρι του δρόμου, όχι γιατί τα είχε χάσει εκεί κοντά, αλλά γιατί ήταν το μόνο φωτισμένο μέρος. «Όσο προοδεύει η επιστήμη, τόσο καλύτερα καταλαβαίνουμε γιατί δεν μπορούν να λυθούν τα προβλήματα», έγραφε ο Κλοντ Λεβί-Στρος. Το τοπίο γίνεται όλο και πιο συγκεχυμένο, το σκοτάδι όλο και πιο αδιαπέραστο. Πρέπει να διαλέξουμε εμείς ποια μέρη να φωτίσουμε, ποια φαινόμενα να αναλύσουμε, ποια συστήματα μέτρησης να χρησιμοποιήσουμε, ποιους στόχους να επιδιώξουμε. Ταυτόχρονα όμως εμφανίζονται καινούργια φαινόμενα, ή επανεμφανίζονται άλλα που νομίζαμε ότι ανήκαν στο παρελθόν, κι έτσι χάνουμε κάθε ελπίδα να δούμε καθαρά μπροστά μας.

Αν οι στόχοι που η οικονομική πολιτική φέρνει κάτω από τους προβολείς δεν είναι πραγματικά σημαντικοί για την κοινωνία, δεν μπορούμε να καταλάβουμε γιατί η επίτευξή τους δεν λύνει το αρχικό πρόβλημα. Το «θεώρημα του φαναριού» υποδεικνύει λοιπόν ότι είμαστε εμείς εκείνοι που πρέπει να επιλέξουμε τη θέση των προβολέων. Κι αν η επιλογή μας δεν είναι σωστή, η έρευνά μας θα είναι μάταιη. Στο πεδίο της πολιτικής δράσης, αυτό μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις, γιατί τα λάθη συσσωρεύονται: λάθη στον προσδιορισμό του στόχου, στην αξιολόγησή του, στην επιλογή των εργαλείων, με άλλα λόγια λάθη στη διατύπωση της θεωρίας ή του δόγματος στο οποίο στηρίζεται η δράση. 

Αγορά

Εδώ και χρόνια, ακολουθώντας την κυρίαρχη σκέψη, οι δημόσιες εξουσίες έχουν στρέψει τους προβολείς στη σταθερότητα των τιμών, στην αύξηση του ΑΕΠ και στη θεωρία των ανταγωνιστικών αγορών. Είναι γνωστό πού έχει οδηγήσει αυτό. Η σταθερότητα των τιμών συνοδεύεται από τη μέγιστη οικονομική και χρηματοπιστωτική αστάθεια. Η αύξηση του ΑΕΠ συνοδεύεται από μια βαθειά κοινωνική φτώχεια. Και η απορρύθμιση των αγορών οδήγησε στη χειρότερη λειτουργία τους από τη δεκαετία του 1930 κι ύστερα. Οι προβολείς που άναψαν δεν ήταν οι σωστοί. Και η θεωρητική εικόνα του κόσμου στην οποία βασίστηκε η οικονομική δράση δεν είχε σχέση με την πραγματική εικόνα του.

Η Ευρώπη είναι κόρη της οικονομίας, αλλά είναι ένα ορφανό της πολιτικής, γράφει ο Ζαν-Πολ Φιτουσί. Είναι δυνατόν να επιδιώκουμε τη βιωσιμότητα του δημοσίου χρέους εις βάρος της βιωσιμότητας της ανθρώπινης ανάπτυξης; Γιατί εξακολουθούμε να εμπιστευόμαστε τις αρετές της αγοράς παρόλο που έχουμε διαπιστώσει τις αδυναμίες της; Οι αριθμοί που αφορούν την ανάπτυξη δεν μας λένε τίποτα γι'αυτά που συμβαίνουν στις κοινωνίες μας, γιατί δεν αντανακλούν την τύχη των πολλών. Ο απώτερος στόχος μας θα έπρεπε να είναι η ευημερία, τονίζει ο γάλλος οικονομολόγος. Και το ότι δεν ξέρουμε ακόμη να τη μετράμε σωστά δεν αποτελεί δικαιολογία για να θέτουμε άλλους στόχους που νομίζουμε ότι ξέρουμε να μετράμε. Όπως έλεγε πριν από πολλούς αιώνες ο άγγλος οικονομολόγος Ουίλιαμ Πέτι, η αριθμητική είναι πολιτική.
Πηγή: La Repubblica, ΑΠΕ 
enet.gr
3/9/13
--
-

• L'Europe, fabrique de pauvres

• Η απατηλή ιδέα της συνεχούς ανάπτυξης