Οι διαψεύσεις και οι ψευδαισθήσεις

Του ΔΗΜΗΤΡΗ Α. ΣΕΒΑΣΤΑΚΗ*

- 

Η ωμότητα του Ολι Ρεν διατρυπά το μεταφυσικό ελληνικό ευρωπαϊσμό. Αλήθεια, πού και σε ποιο θεωρητικό σχήμα μπορεί να τοποθετηθεί, να θεμελιωθεί κάτι τόσο αδύναμο, αβαθές και αβάσιμο, όπως ο μη κριτικός ελληνικός ευρωπαϊσμός; «Σας βυθίσαμε για να σωθούμε». Περίπου έτσι.

Είναι αρκετά αναλυμένο το ζήτημα των χειρισμών σύνδεσης της χώρας με το ΔΝΤ και κατασκευής της πρώτης δανειακής σύμβασης. Πέρα από τις εγκληματικές ευθύνες των ηγεσιών που επέλεξαν το δογματικό και αδιαπραγμάτευτο Μνημόνιο, εκείνο που ξενίζει είναι η άγνοια, ή απρονοησία, η πολιτική ξεγνοιασιά τους.
Καμιά εκτίμηση του ιστορικού βάθους, καμιά ανάλυση για τις δυνητικές επιπτώσεις της απόφασης για πολιτικές λιτότητας, καμιά εκτίμηση για τις επιπτώσεις στην ίδια τη θεσμική δομή του αστικού κράτους, δηλαδή στις δομές δημοκρατικής αυτοπραγμάτωσης.
Η δογματική ελίτ δεν άκουσε καν, ούτε φυσικά πήρε υπόψη τις ατσούμπαλες αλλά αρκετά ακριβείς εκτιμήσεις της Αριστεράς για τη δυνατότητα διαπραγμάτευσης. Την εκτίμηση ότι θα υπήρχαν πολύ σοβαρές απώλειες για τις ευρωπαϊκές τράπεζες με την ελληνική έξοδο και ακριβώς αυτό καθιστούσε τη χώρα ισχυρή διαπραγματευτικά. Εκτός από την Αριστερά όμως, η κολλημένη ελίτ δεν δέχτηκε και τις αμφιβολίες ενός σημαντικού τμήματος της αστικής πλευράς (ας την πούμε έτσι κατ' ευφημισμόν, αφού στον τόπο μας ένα μεταπρατικό αστικόμορφο υβρίδιο σφετερίστηκε το ρόλο και κυρίως την εθιμοτυπία της αστικής τάξης, αλλά όχι τον παραγωγικό πολιτισμό της).
Η «Ευρώπη» που επέλεξε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής μετά τη δικτατορία ήταν ο χώρος σωτηρίας για μια Ελλάδα απολύτως εκμηδενισμένη. Ο χώρος επίσης, για τη σχετικά αμήχανη διαχείριση του αντιαμερικανισμού και των ταλαντώσεων της χώρας. Τον Κ. Καραμανλή δεν νομίζω ότι τον ενδιέφερε και τόσο η αρχιτεκτονική της ΕΟΚ, οι λεπτομέρειες του θεσμικού πλαισίου, αλλά μια αφηρημένη ευρωπαϊκότητα που θα αποτελούσε το αναπλήρωμα και του δημοκρατικού ελλείμματος το οποίο παρήγαγε ο μακρύς Εμφύλιος (κορύφωση του οποίου ήταν η χούντα), αλλά και του γεωπολιτικού ελλείμματος που παρήγαγε η εισβολή στην Κύπρο.
Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής διέφερε κατά τούτο από την Αριστερά. Τα μεγάλα ιδεολογικά σχήματα τα μεταχειρίζονταν όχι ως πιστός αλλά ως χρησιμοθήρας πραγματιστής. Αλλά και ανάστροφα -αλλά εξίσου ωμά- σκέφτηκε η κομμουνιστική Αριστερά ως προς τη διανοιγόμενη τότε ευρωπαϊκή εμπειρία. Εκτός της εδραίας και σε μεγάλο βαθμό ακριβούς πεποίθησης ότι η ΕΟΚ ήταν το οικονομικό σώμα του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη -άρα δεν έπρεπε η Ελλάδα να εισέλθει για λόγους γεωστρατηγικής-, νομίζω στην κομμουνιστογενή Αριστερά ενυπήρχε και η παράλληλη εκτίμηση:
«Είμαστε ξεβράκωτοι και είναι αδύνατον να ανταγωνιστούμε στο λάκκο των λεόντων». Στο αναλυτικό επίπεδο και οι δύο πλευρές του «βουνού» είχαν δίκιο. Η Ελλάδα χρειαζόταν ένα κέλυφος γιατί δεν μπορούσε μόνη (κατά Καραμανλή) αλλά αυτό το κέλυφος δεν μπορούσε να το δουλέψει και να στερεωθεί εντός του (κατά τους επικριτές).
Η Ελλάδα απέτυχε στο ευρωπαϊκό της εγχείρημα. Η Ελλάδα διά της πολιτικής ελίτ μεταχειρίστηκε την παραχωρητική ένταξη στην ΕΟΚ ως πεινασμένη, για να εξελιχθεί συμπεριφερόμενη ως νεόπλουτη. Ηταν αδύνατον τόσες εσωτερικές διαψεύσεις που είχε συγκεντρώσει ως ιστορικό απόθεμα να μην αντικατασταθούν από τόσες ψευδαισθήσεις. Ηταν αδύνατον τόσες συσσωρευμένες πολιτικές, οικονομικές, στρατηγικές ήττες να μη χρειάζονται τις ψευδαισθήσεις που θα τις υποκαθιστούσαν.
Ο Ολι Ρεν διά της ωμότητας φωτίζει (άθελά του) όλα αυτά. Τη διαμόρφωση εκ μέρους της ελληνικής πολιτικής ελίτ μιας πλαδαρής και αναξιοπρεπούς ευρωπαϊκής πρόσληψης, τη διαμόρφωση μιας άοπλης και ασχημάτιστης πολιτικά «ενωσιακότητας», την επιλογή της ανίδεης εκμετάλλευσης των όποιων δυνατοτήτων πρόσφερε η λεγόμενη «ευρωπαϊκή οικογένεια». Πλιάτσικο και αντιπαραγωγικές αρπαχτές σε προγράμματα και συμφωνίες.
Τι κάνουμε τώρα; Η Ευρώπη, δηλαδή η ευρωπαϊκή διακυβέρνηση, δεν ενδιαφέρεται καν να κρατήσει προσχήματα, να σκηνοθετήσει, να αποκρύψει και να αποκρυβεί. Καταλαβαίνει ότι έχει να κάνει με ερασιτέχνες, ανίδεους ή εκμαυλισμένους. Καταλαβαίνει ότι έχει να κάνει με αυτοσυντηρητικούς που, προκειμένου να αυτο-αναπαραχθούν, μπορούν να γίνουν και αδίστακτοι.
Νομίζω, η Νέα Ωμότητα που θεμελιώνεται στην κάψουλα μέσα στην οποία διαβιοί -σχεδόν ακίνδυνη- η Ελλάδα, αποτελεί και το κεντρικό πρωτόκολλο με το οποίο προσπαθούν να προδεσμεύσουν την επόμενη ελληνική κυβέρνηση. Η ωμότητα του Ρεν είναι το πολιτικό πεδίο που οργανώνεται για την επόμενη Ελλάδα, όχι της δραχμής, αλλά ενός αλλόκοτου δραχμοποιημένου ευρώ. Γιατί νόμισμα που δεν αντιστοιχεί σε οικονομία, σε αγαθό, σε παραγωγική δομή δεν είναι νόμισμα, αλλά τσίγκινο πώμα σε πτώμα.
* Ζωγράφος, αναπλ. καθηγητής ΕΜΠ
dsevastakis@arch.ntua.gr 
enet.gr
18/1/14