Αθλητικά Ανομήματα στην Αρχαιότητα ....

Του ΜΙΧΑΛΗ Α. ΤΙΒΕΡΙΟΥ*

 ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ μας, κατά τη διάρκεια μεγάλων αθλητικών εκδηλώσεων, σοβαρά παραπτώματα από συμμετέχοντες αθλητές δεν είναι σπάνια. Πρόσφατα [σ.σ. το άρθρο γράφτηκε το 1994] βρέθηκε ντοπαρισμένος ο γνωστός αργεντινός ποδοσφαιριστής Ντ. Μαραντόνα στο παγκόσμιο κύπελλο ποδοσφαίρου που μόλις τελείωσε. Ωστόσο θα ήταν λάθος να πιστεύει κανείς ότι τέτοια αρνητικά φαινόμενα είναι γνωρίσματα μόνον των καιρών μας.
Παρόμοια συνέβαιναν και στην αρχαιότητα, έτσι ώστε ο περιηγητής Παυσανίας τον 2ο αι. μ.Χ. να αναρωτιέται πώς είναι δυνατόν να υπάρχουν άτομα που δεν φοβούνται το θείο και «δέχονται ή δίνουν χρή­ματα για αγώνες». Στην είσοδο του σταδίου της Ολυμπίας σώζονται ως τις μέρες μας πολυάριθμες βάσεις, που κάποτε έφεραν χάλκινες εικόνες του Δία. Πρόκειται για έργα που έγιναν με χρήματα από τα πρόστιμα που επέβαλλαν οι υπεύθυνοι των Ολυμπιακών α­γώνων στους αθλητές εκείνους οι οποίοι, κα­ταπατώντας τον όρκο τους, προσπάθησαν να νικήσουν δωροδοκώντας τους αντιπάλους τους. Τα παλαιότερα από τα αγάλματα αυτά, γνωστά στη διάλεκτο των αρχαίων Ηλείων ως Ζάνες, στήθηκαν κατά την 98η Ολυμπιάδα (388 πΧ), με το χρηματικό πρόστιμο που πλή­ρωσε ο Θεσσαλός πυγμάχος Εύπωλος, επειδή δωροδόκησε τους αντιπάλους του.
Αλλά και οι σκανδαλώδεις από διάφορες χώρες πολιτογραφήσεις ξένων αθλητών, πολύ της μόδας τον τελευταίο καιρό στον τόπο μας και μάλιστα στον χώρο του μπάσκετ, δεν ήταν εντελώς άγνωστες στην αρχαιότητα. Οι Εφέσιοι π.χ., δίνοντας χρήματα στον κρητικό δρο­μέα Σωτάδη, τον έκαναν… συντοπίτη τους.
Δεν έλειπαν και οι οικείες στις μέρες μας περι­πτώσεις, όπου το τελικό αποτέλεσμα ενός α­γώνα το διαμόρφωναν οι κριτές με τις αποφά­σεις τους. Κατά την 96η Ολυμπιάδα (396 πΧ) οι ηλείοι Ελλανοδίκες, μη υπάρχοντος και του… φώτο-φίνις, έδωσαν τη νίκη στον αγώνα του δρόμου ταχύτητας στον συμπατριώτη τους Ευπόλεμο, αδικώντας κατάφωρα τον Αμ- βρακιώτη Λέοντα. Και όπως και σήμερα έτσι και στην αρχαιότητα, ορισμένοι δρομείς επι­χειρούσαν να… κλέψουν κατά την εκκίνηση, να σπρώξουν ή να συγκρατήσουν τους αντι­πάλους τους, ενώ παλαιστές και πυγμάχοι προσπαθούσαν να κάνουν χρήση απαγο­ρευμένων λαβών ή κτυπημάτων, προκειμένου να φθάσουν στη νίκη. Σε αρχαίες παραστάσεις παγκρατίου, ενός αγωνίσματος που συνδύαζε στοιχεία πάλης και πυγμαχίας, εικονίζονται α­θλητές που προσπαθούν να δαγκώσουν τους αντιπάλους τους ή να τους… βγάλουν το μάτι. Το «δάκνειν» και το «ορύττειν», όπως και σήμερα στην πάλη, απαγορεύ­ονταν στους περισσότερους αγώνες παγκρατί­ου. Αλλά και τα θλιβερά γεγονότα κατά την Ολυμπιάδα του Μονάχου το 1972, όπου πα­λαιστίνιοι κομάντος αιματοκύλισαν τους αγώ­νες, έχουν παράλληλα στην αρχαιότητα. Κατά τη διάρκεια των αγώνων της 104ης Ολυμπιά­δας (364 π.Χ.) φονικές μάχες, με πρωταγωνι­στές τους Ηλείους και τους Αρκάδες, ξέσπα­σαν μέσα στον ιερό χώρο της Ολυμπίας, προ­καλώντας πανικό σε αθλητές και θεατές.
Αξιομνημόνευτη είναι η περίπτωση της τιμω­ρίας του περίφημου Θάσιου αθλητή Θεαγένη κατά την 75η Ολυμπιάδα (480 π.Χ.). Οι Ελλα­νοδίκες τον τιμώρησαν με πολύ σοβαρό χρημα­τικό πρόστιμο, επειδή κατά τη γνώμη τους αγω­νίστηκε όχι σύμφωνα με το αρμόζον αθλητικό πνεύμα, αλλά μόνο και μόνο για να ταπεινώσει τον περίφημο πυγμάχο Εύθυμο από τους Λο- κρούς της Μεγάλης Ελλάδας. Μοναδική ίσως είναι η αιτία της τιμωρίας του παγκρατιαστή Σαραπίωνα από την Αλεξάνδρεια. Ο αθλητής αυτός κατά τη διάρκεια της 201ης Ολυμπιάδας (25 μΧ), επειδή φοβήθηκε τους αντιπάλους του… φρόντισε να εξαφανιστεί.
Παραπτώματα φαίνεται ότι είχαμε και πριν από τους αγώνες, κατά τη διάρκεια του καθο­ρισμένου προγράμματος προετοιμασίας και δίαιτας που ήταν υποχρεωμένοι να ακο­λουθούν οι συμμετέχοντες αθλητές. Στην Ολυμπία, στον όρκο που έδιναν οι τελευταίοι μπροστά στο άγαλμα του τιμωρού Δία, βεβαί­ωναν, ανάμεσα στα άλλα, ότι για δέκα μήνες πριν από τους αγώνες τήρησαν με ακρίβεια τους κανόνες της προετοιμασίας. Είναι χαρα­κτηριστικό ότι, εκτός από τους ίδιους τους α­θλητές, ορκίζονταν για τη σωστή τήρηση αυτών των κανόνων και οι πατεράδες τους, τα αδέλφια τους και οι προπονητές τους. Για όλες τις παραβάσεις οι υπεύθυνοι τιμωρού­νταν με καταβολή χρηματικών προστίμων, με αποκλεισμό από τους αγώνες και με μαστίγω­ση. Πρόκειται για τις συνήθεις ποινές και της σημερινής αθλητικής δικαιοσύνης, μη εξαι­ρουμένης ούτε αυτής της μαστίγωσης, που, ως γνωστόν, εξακολουθεί να υφίσταται σε κράτη με ισχυρή μουσουλμανική παράδοση.
Πηγή: Το Βήμα, 31 Ιουλίου 1994
* Ο κ. Μιχάλης Α. Τιβέριος είναι καθηγητής κλασικής αρχαιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

***** Στην είσοδο του σταδίου της Ολυμπίας σώζονται ως τις μέρες μας πολυάριθμες βάσεις, που κάποτε έφεραν χάλκινες εικόνες του Δία. Πρόκειται για έργα που έγιναν με χρήματα από τα πρόστιμα που επέβαλλαν οι υπεύθυνοι των Ολυμπιακών α­γώνων στους αθλητές εκείνους οι οποίοι, κα­ταπατώντας τον όρκο τους, προσπάθησαν να νικήσουν δωροδοκώντας τους αντιπάλους τους.*****

ΠΗΓΗ:  
http://history-of-macedonia.com/wordpress/2011/02/25/athlitika-anomimata-arxaiotita/