Το παράδοξο της παγκοσμιοποίησης

Γράφει η Ρίτσα Μασούρα
Στο τελευταίο του βιβλίο «Το παράδοξο της παγκοσμιοποίησης» (εκδόσεις Κριτική, πρόλογος, επιμέλεια Α. Λυμπεράκη) ο καθηγητής του Χάρβαρντ Ντάνι Ρόντρικ αναρωτιέται: Τι θα μπορούσε να είχε αποτρέψει τη χρηματοπιστωτική κρίση; Ποιος την προκάλεσε; Οι αδίστακτοι πιστωτές; Οι αστόχαστοι δανειολήπτες; Οι αμφιλεγόμενες πρακτικές των οίκων αξιολόγησης; Η υπερβολική μόχλευση των χρηματοπιστωτικών οργανισμών; Η χαλαρή νομισματική πολιτική της FED στις ΗΠΑ; Η άρνηση του αμερικανικού υπουργείου Οικονομικών να σώσει τη Lehman Brothers; Η ανθρώπινη απληστία; Ο ηθικός κίνδυνος; Τίποτα δεν έχει ακόμη ξεκαθαρίσει.
Ομως είναι γεγονός ότι η βασική μας αφήγηση έχει χάσει την αξιοπιστία της. Θα αργήσουμε να ξαναδούμε πολιτικό να πείθεται ότι οι χρηματοπιστωτικές καινοτομίες είναι απολύτως αβλαβείς και ότι ο ιδανικός τρόπος εποπτείας των αγορών είναι η αυτορρύθμιση. Χρειαζόμαστε νέα αφήγηση, αν θέλουμε να διαμορφώσουμε το επόμενο στάδιο της παγκοσμιοποίησης. Και όσο πιο εμπεριστατωμένη η αφήγηση τόσο πιο υγιές το οικονομικό μοντέλο που θα βασίζεται σε αυτήν. Κατά τον Ντάνι Ρόντρικ, η οικουμένη βρίσκεται αντιμέτωπη με το εξής τρίπτυχο: δημοκρατία, εθνική κυριαρχία και οικονομική παγκοσμιοποίηση. Και τα τρία είναι αδύνατον να συνυπάρξουν σε ένα ιδεολόγημα. Αν θέλουμε να προωθήσουμε την παγκοσμιοποίηση, θα πρέπει να εγκαταλείψουμε το έθνος – κράτος. Αν θέλουμε να διατηρήσουμε και να εμβαθύνουμε τη δημοκρατία, θα πρέπει να επιλέξουμε ανάμεσα στο έθνος – κράτος και τη διεθνή οικονομική ολοκλήρωση. Τέλος, αν επιθυμούμε να διατηρήσουμε την εθνική κυριαρχία, θα πρέπει να επιλέξουμε ανάμεσα στην εμβάθυνση της δημοκρατίας και την παγκοσμιοποίηση, της οποίας τα θεμέλια, παρά την αλματώδη ευημερία στις αναπτυσσόμενες χώρες, παραμένουν σαθρά.
Το εγχείρημα της Ε. Ε. αποτελεί παράδειγμα των δυσκολιών να συνδυαστούν και οι τρεις παραπάνω επιδιώξεις. Για την επίτευξή τους θα πρέπει να υποχωρήσει η εθνική κυριαρχία των εταίρων. Την άποψή του αυτή ο Ρόντρικ τη διατύπωσε και στην Αθήνα, τον Μάιο του 2011. Το ζήτημα όμως φαίνεται ότι απασχολεί και μη οικονομολόγους. Κυρίως δε διανοητές, όπως ο γνωστός Γάλλος Αντρέ Γκλουκσμάν. Μιλώντας στο γερμανικό περιοδικό «Σπίγκελ»[1], ο Γκλουκσμάν παραπέμπει στον Σωκράτη όταν λέει ότι ουδείς διαπράττει λάθη ηθελημένα, που σημαίνει ότι άσχημα πράγματα συμβαίνουν όταν δεν υπάρχει ισχυρή βούληση. Η εύρεση λύσεων στη σημερινή κρίση δεν θα προέλθει από κάποιο υπερφυσικό ον, λέει ο Γκλουκσμάν. Αυτή τη στιγμή όμως το Raison d’etre της Ευρώπης έχει χαθεί και αν τα ευρωπαϊκά κράτη δεν ενωθούν και δεν εμφανιστούν ως ενιαίο και μοναδικό μέτωπο, θα παρακμάσουν. Η παγκοσμιοποίηση οδηγεί σε παγκόσμιο χάος και η παγκόσμια αστυνομική δύναμη (οι ΗΠΑ) δεν υφίσταται πλέον όπως την ξέραμε. Ο καθένας παίζει το δικό του παιγνίδι.
Μια καινούργια αφήγηση, λοιπόν. ΄Η μάλλον καλύτερα μια καινούργια ιστορία που θα πρέπει να γραφτεί από τις πολιτικές και οικονομικές ηγεσίες, με έμφαση στην Ευρώπη. Γραφιάδες ευφυείς, ευέλικτοι που θα γνωρίζουν το «μάρκετινγκ» και τη «λογοτεχνία». Τους αρχαίους φιλοσόφους, τους διανοητές των προηγούμενων αιώνων και τους σύγχρονους γκουρού της οικονομίας ή της φιλοσοφίας. Κανείς δεν περισσεύει, αρκεί αυτό το πλέγμα να γίνει πρώτον κατανοητό και δεύτερον να ισχυροποιηθεί. Να αναδειχθεί σε πυρήνα εξέλιξης. Ο Τσέχοφ συμβούλευε τους επίδοξους συγγραφείς να κάνουν το εξής πριν ξεκινήσουν: «Πάρτε μια πένα που δεν θα είναι σκουριασμένη και με ευανάγνωστα γράμματα, όχι ορνιθοσκαλίσματα, γράψτε καλύτερα μόνον από τη μια πλευρά του χαρτιού. Αφήστε τη φαντασία σας να καλπάσει, συγκρατήστε όμως το χέρι σας. Μην το αφήνετε να κυνηγάει τις πολλές αράδες. Οσο πιο συνοπτικά γράφετε τόσο περισσότερο και συχνότερα θα εκδίδετε τα βιβλία σας. Ο, τι γράφετε, να το υπογράφετε. Και να θυμάστε ότι όσα κράνη και αν φοράτε για να προστατευτείτε από το κοινό, το επώνυμο και η διεύθυνσή σας πρέπει να είναι γνωστά στον εκδοτικό οίκο, σε περίπτωση που ο εκδότης θελήσει να σας στείλει πρωτοχρονιάτικη κάρτα». Μας αφορούν όλα αυτά; Αν και πολύ θεωρητικά και μακράν της καθημερινής μας έγνοιας, ναι, μας αφορούν. Οφείλουμε να είμαστε τμήμα της νέας αφήγησης.
Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή, 2.9.2012.
 postnews.gr
5/9/12 
-

• [1] Το zοφερό όραμα Αντρέ Γκλυκσμάν για το Μέλλον της Ευρώπης