Πραγματικός πλούτος το ανθρώπινο κεφάλαιο

Με βάση τους υπολογισμούς του ΟΗΕ, το ανθρώπινο κεφάλαιο αντιπροσωπεύει το 82% του ιαπωνικού πλούτου, το 82% του βρετανικού και το 75% του αμερικανικού. ...
«Ο πλούτος έχει αναμφισβήτητα πλεονεκτήματα και οι περί του αντιθέτου προσεγγίσεις δεν υπήρξαν ποτέ πειστικές», έγραψε κάποτε ο Τζον Κένεθ Γκαλμπρέιθ και σαφώς δεν είχε άδικο. Ισως αυτός να είναι και ο λόγος που ο ΟΗΕ θέλησε να πάει πιο μακριά πάνω στο θέμα αυτό, θεωρώντας ότι τα έθνη, πέρα από το σχηματισμό του Ακαθάριστου Εγχωρίου Προϊόντος (ΑΕΠ) τους, δεν δίνουν την απαραίτητη σημασία στον πραγματικό πλούτο που διαθέτουν. Ετσι, σε μία τελευταία μελέτη του ο Οργανισμός επιχειρεί να καταγράψει και να υπολογίσει ποια είναι η αξία του ανθρώπινου δυναμικού που διαθέτει μία χώρα, σε συνδυασμό με την αξία των πλουτοπαραγωγικών της πηγών και την ποιότητα των υποδομών της (λιμάνια, αυτοκινητόδρομοι κ.λπ.).

Τον περασμένο Ιούνιο, ο ΟΗΕ παρουσίασε μελέτη για 20 χώρες στον κόσμο, η οποία, με επικεφαλής της ομάδας που την εκπόνησε τον σερ Πάρθα Ντασγκούπτα, του Πανεπιστημίου Κέμπριτζ, δίνει μιαν άλλη διάσταση στον πλούτο των εθνών και τη σημασία του στο μέλλον. Στην έκθεση του ΟΗΕ, τρία είναι τα στοιχεία που συνθέτουν τον πλούτο ενός έθνους: το «μεταποιημένο» ή φυσικό κεφάλαιο (κεφαλαιουχικά αγαθά, υποδομές, ακίνητα κοκ), το ανθρώπινο κεφάλαιο (εκπαίδευση του πληθυσμού και δεξιότητες) και οι φυσικοί πόροι (συμπεριλαμβανομένων της γης, των δασών, των ορυκτών και των σχιστολιθικών πετρωμάτων).
Με βάση, λοιπόν, την αξιολόγηση των παραπάνω στοιχείων πλούτου, η Αμερική εκτιμάται ότι, το 2008, αντιπροσώπευε 118 τρισεκατομμύρια δολάρια, η Ιαπωνία 55 τρισ., η Κίνα 20 τρισ., η Γερμανία 19,5 τρισ., η Γαλλία 13 τριστ., η Βρετανία 13 τρισ. και ο Καναδάς 11,1 τρισ. δολάρια. Ετσι, με βάση τις τιμές του 2000, ο αμερικανικός πλούτος, το 2008, ήταν 10 φορές μεγαλύτερος από το ΑΕΠ της χώρας και στην Ιαπωνία 11 φορές. Επίσης, στην κατά κεφαλήν κατάταξη του πλούτου, η Ιαπωνία ήταν πρώτη στον κόσμο, γιατί διέθετε και το μεγαλύτερο ανθρώπινο κεφάλαιο από οποιανδήποτε άλλη χώρα.
Ο ΟΗΕ υπολογίζει την αξία του ανθρώπινου κεφαλαίου, λαμβάνοντας υπόψη τα χρόνια που αφιερώνονται στην εκπαίδευση, τις αμοιβές εργασίας των εργαζομένων και τα χρόνια εργασίας πριν από τη συνταξιοδότησή τους. Με βάση τους υπολογισμούς αυτούς, το ανθρώπινο κεφάλαιο αντιπροσωπεύει το 82% του ιαπωνικού πλούτου, το 82% του βρετανικού και το 75% του αμερικανικού. Υπογραμμίζουμε παρενθετικά ότι η Ιαπωνία δεν διαθέτει καθόλου φυσικούς πόρους και η Βρετανία έχει τα πετρέλαια της Βόρειας Θάλασσας, που αντιπροσωπεύουν το 3% του πλούτου της.
Είναι συνεπώς κατάδηλο ότι κορυφαίος συντελεστής της δημιουργίας πλούτου σε μια χώρα είναι το ανθρώπινο κεφάλαιό της και η ποιότητά του. Δεν προκαλεί έτσι έκπληξη το γεγονός ότι χώρες με μηδενικούς φυσικούς πόρους -όπως η Ιαπωνία, η Ελβετία, η Δανία κ.ά.- είναι από τις πλουσιότερες στον κόσμο. Αντίθετα, ο συνολικός πλούτος σε χώρες πλούσιες σε φυσικούς πόρους -όπως η Σαουδική Αραβία, η Νιγηρία, η Βενεζουέλα- είναι χαμηλός, λόγω της ανεπάρκειας ανθρώπινου κεφαλαίου.

Αθανάσιος Χ. Παπανδρόπουλος: «Μια τελευταία μελέτη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) αναδεικνύει ένα νέο τρόπο υπολογισμού του πλούτου των εθνών, στη βάση του οποίου κυρίαρχος είναι ο ρόλος του ανθρώπινου κεφαλαίου».

Στην έκθεση του ΟΗΕ, επισημαίνεται, επίσης, ότι στις 14 χώρες από αυτές που μελετήθηκαν, ενώ μεταξύ 2000 και 2008 ο φυσικός τους πλούτος υποχώρησε, η απώλεια αντισταθμίστηκε και ξεπεράστηκε από την αύξηση του ανθρώπινου κεφαλαίου. Εξαίρεση στον κανόνα αυτόν αποτέλεσαν η Ρωσία και η Βενεζουέλα, που παρουσίασαν μείωση. Την ίδια περίοδο, ο συνολικός πλούτος της Κίνας παρουσίασε εντυπωσιακή άνοδο, χάρη στην κατά 540% αύξηση του «μεταποιημένου» κεφαλαίου της.
«Η θεωρία ότι αρκούν οι φυσικοί πόροι για να γίνει μια χώρα πλούσια, είναι πέρα για πέρα λαθεμένη. Χωρίς ανθρώπινο κεφάλαιο και υψηλά επίπεδα δεξιοτήτων, καμία χώρα δεν μπορεί να θεωρηθεί πραγματικά πλούσια. Αυτός είναι εξάλλου ο λόγος που η Σαουδική Αραβία, τα δέκα τελευταία χρόνια, επενδύει μαζικά στη σχολική και πανεπιστημιακή εκπαίδευση, ενισχύοντας ταυτοχρόνως και τη χρηματοδότηση της επιστημονικής έρευνας. Τα δε αποτελέσματα της προσπάθειας αυτής είναι πολύ αξιόλογα.
Η χώρα αύξησε, στην οκταετία 2000-2008, το συνολικό πλούτο της κατά 1 τρισ. δολάρια», τονίζει ο σερ Πάρθα Ντασγκούπτα. Επισημαίνει δε ότι ο ΟΗΕ έδωσε σε αυτού του είδους τον πλούτο το όνομα «εσωγενής πλούτος» και, βεβαίως, τον συνδέει άμεσα με το ανθρώπινο κεφάλαιο. «Το θέμα, πάντως, δεν είναι η ονομασία, αλλά η ουσιαστική συμβολή αυτού του είδους κεφαλαίου στην ανάπτυξη και κοινωνική ευημερία μιας χώρας», προσθέτει ο καθηγητής του Κέμπριτζ.
Σχολιάζοντας την έκθεση του ΟΗΕ για τον πραγματικό πλούτο των εθνών και το ρόλο του ανθρώπινου κεφαλαίου, ο καθηγητής Μπιορν Λομποτ, στη Σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων της Κοπεγχάγης, τόνισε ότι «από το περιεχόμενό της αποδεικνύεται η τεράστια σημασία του ανθρώπινου παράγοντα στην παραγωγή καινοτομιών και λύσεων σε προβλήματα παραγωγής και διαχείρισης φυσικών πόρων, με κριτήριο, σήμερα, και την προστασία του περιβάλλοντος. Η ποιότητα του ανθρώπινου παράγοντα αποτελεί την απάντηση στους προφήτες, που κάθε τόσο προβλέπουν την εξάντληση των φυσικών πόρων, αναπτύσσοντας σενάρια καταστροφής -τα οποία μέχρι σήμερα δεν επαληθεύονται...».
Συνεπώς, κατά τον ΟΗΕ, ακόμα και για την αντιμετώπιση περιβαλλοντικών κρίσεων, ο άνθρωπος παραμένει το καίριο στοιχείο δημιουργίας πλούτου, γι’ αυτό σήμερα μαίνεται σε παγκόσμιο επίπεδο και ο πόλεμος για την απόκτηση ταλέντων. Στο πλαίσιο δε αυτής της πραγματικότητας, ο ΟΗΕ συμβουλεύει τις χώρες-μέλη του να επενδύουν περισσότερο σε βιβλιοθήκες, παρά στις αποθεματοποιήσεις δασικού πλούτου, για παράδειγμα.
Χαρακτηριστική, από την άποψη αυτή, είναι η περίπτωση της Φινλανδίας. Μιας χώρας με εντυπωσιακό δασικό πλούτο, η οποία, όμως, όταν βρέθηκε στα πρόθυρα της κατάρρευσης μετά την πτώση της Σοβιετικής Ενωσης, που ήταν ο βασικός πελάτης της, άρχισε χωρίς καμία καθυστέρηση να επενδύει στην εκπαίδευση, την καινοτομία και την διάχυση της γνώσης σε όλα τα επίπεδα. Το αποτέλεσμα είναι εύγλωττο. Παρά την κρίση, η χώρα αυτή έχει το χαμηλότερο ποσοστό ανεργίας στην Ευρώπη και είναι ο καλύτερος μαθητής της Ευρωζώνης -όχι, βέβαια, χωρίς να κατέχει και την πρώτη θέση παγκοσμίως στην ποιότητα του εκπαιδευτικού της συστήματος.
Αντιλαμβάνεται, λοιπόν, κανείς σε τούτη τη χώρα τι σημαίνει για το μέλλον της η φυγή στο εξωτερικό 60.000 πτυχιούχων νέων συμπατριωτών μας; Εκτιμάται με τα κριτήρια που έχει υιοθετήσει ο ΟΗΕ το κόστος αυτής της αυξανόμενης διαρροής ανθρώπινου κεφαλαίου; Μήπως, τελικά, αυτό το πρόβλημα είναι το ίδιο καυτό με το αντίστοιχο του δημόσιου χρέους μας; Διότι το χρηματικό κεφάλαιο, αργά ή γρήγορα, επανασχηματίζεται. Το ανθρώπινο κεφάλαιο, όμως, σε χώρες που βρίσκονται σε φάση δημογραφικής παρακμής, χάνεται οριστικά, όπως συμβαίνει και με τη γνώση που περικλείεται στο χαμένο αυτό κεφάλαιο.
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Χ. ΠΑΠΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΣ

Η ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ Τετάρτη, 5 Σεπτεμβρίου 2012